Biển Đêm

 
 
 

Tháng Mười. Mùa thu đến muộn trên những tờ lịch. Khuya đã có chút lạnh trong làn gió và khi tôi mở cửa xe đi làm, trên khung kính đã có những đốm mù sương. Trăng Thu cao vút, trời trong và yên tĩnh. Thành phố vẫn còn say ngủ, nhất là vào cuối tuần, sau những vui chơi giải trí để tháo bớt căng thẳng của những ngày làm việc, tính toan, chạy đua với thời gian, băng qua những con đường với dòng xe hối hả, con mắt đảo quanh và cái đầu đầy suy nghĩ. Giờ này tôi có thể bình thản đi mà không sợ làm vỡ tan cái yên tĩnh của đêm vì sự vội vã của mình. Giờ này tôi có thể bình thản nhìn những dòng suy nghĩ của mình chảy trôi từ tốn qua khung trí não như một cuốn phim thời thơ ấu, cũng như có thể thoải mái hít thở không khí trong sạch mát lạnh của đêm . Thỉnh thoảng một chiếc xe vội vã ngược chiều cố về đến nhà trước khi giấc ngủ đóng ập đôi mi của những người tan ca muộn làm thêm giờ. Có những đêm, tôi như thấy mình ngồi trong xe và con đường trôi ngược vùn vụt. Đời sống vốn dĩ đã chòng chành vì những đợt sóng từ mọi phía, càng có vẻ mong manh hơn đối với mỗi con người, nhất là vào độ mà sức lực đã không còn khả năng dàn trải đến độ vô biên, khoảng cách giữa thực tại và ước mơ càng ngày càng nới rộng và hiện thực đòi hỏi nhiều yếu tố phụ hơn là những chuẩn bị tính toan theo một tiến trình hợp lý. Mười năm đất khách. Ồ! cũng như những tháng ngày còn ở quê nhà, chẳng có gì khác hơn cả. Đã có bao giờ chúng ta tìm được sự an trú trên một quê hương đích thực? Tuổi trẻ và những ước mơ luôn kéo lôi về phía trước. tương lai như một thứ tâm bất định của bài toán một vòng tròn cho trước mà mỗi người phải giải với một số điều kiện khắt khe. Đứng ở một điểm nào đó cũng bất định không kém, ta phải vẽ những dường thẳng đường cong, phải kẻ những phân giác trung trực theo chuẩn mực của lề thói xã hội, phải giả định một số những điều kiện để hòng khả dĩ đạt đến một cái tâm được số đông chấp nhận, trong khi chính mình lại không hề dám xác quyết rằng phép tính của mình là đúng và duy nhất. những đường vạch chằng chịt, chồng chéo trộn lẫn của tương quan xã hội, tâm thức, và bản ngã càng ngày càng thu nhỏ không gian sống của mỗi con người, giảnm trừ chúng ta thành những bộ máy biết suy nghĩ với những nhu cầu sống của một sinh vật. Khoa học phát triển càng làm con người trở nên què quặt và lệ thuộc vào máy móc nhiều hơn, bị giam hãm nhiều hơn trong những tiện nghi không biết đã trở thành nhu cầu tự bao giờ. Tôi bị giam vào trong chiếc xe của chính mình, buộc ràng bởi những quy tắc gọi là an toàn chỉ vì tôi muốn vượt một quãng đường mà ngày xưa tuổi nhỏ, tôi có thể chân bước thong dong, mắt ngắm mây trời trôi và nhìn dòng xe cộ chảy, tai nghe chim hót, tiếng người nông phu nhỏ to cùng con trâu trên ruộng mạ, tiếng đối đáp vui cười đùa nghịch của những đôi trai gái trong mùa cấy gặt. Bây giờ, tôi chỉ còn thấy tất cả những hình ảnh ấy hiện ra như một cuốn phim chạy trên nền của một không gian, với tiếng nói diễn giải là một loại ngôn ngữ xa lạ hơn tiếng nói của tâm tư. Những hình ảnh hàng ngày xảy ra quanh tôi, có tôi dự phần nhưng sao tôi chưa hề cảm thấy sự có mặt của mình trong đó. Có thể là dòng chảy của đời sống quá nhanh hay tốc độ của ánh sáng làm tôi thấy trước khi tôi nghe và tôi cảm nhận; thành thử cái cảm tưởng hụt hẫng khi xem một cuốn phim mà âm thanh không phù hợp với những động tác làm con người trở nên mệt mỏi và phản ứng một cách máy móc. Tôi đã trở thành cỗ máy từ bao giờ, ăn uống ngủ nghỉ suy nghĩ và hành động như một phản xạ, theo một lịch thời gian sắp sẵn hàng ngày? Đã có bao nhiêu hành động và phản ứng được thêm vào trong quy trình đời sống của một con người kể từ lúc sinh ra đến phút hiện hữu bây giờ? Đã có bao nhiêu người có can đảm nhìn lại đời sống mình với những chất phụ gia xa lạ để nhận thấy sự thay đổi kỳ quái của khuôn mặt đích thực hôm nay? Hay chúng ta cứ cùng trôi với đời sống, với những nhu cầu cần thiết vì xã hội đòi hỏi hơn là chính ta phải có. Hay chúng ta cứ bằng lòng, cứ hãnh diện về những gì mình đang có, đã đạt được và đang vươn đến?

Cuộc truy tìm cái tâm của vòng tròn hay tâm của một thứ không gian giản lược vẫn phải tiếp tục. Tất nhiên! Khi mua vé tại sân ga đời sống, lên một chuyến tàu theo một lộ trình được hoặc không cần chọn lựa, chúng ta phải chăng đã đánh cuộc với chính mình về một bài toán với lời giải khá nhất ta có thể làm. Sống như là một triển nở từ không của những mầm mống ta chưa hề lưu lại trong ký ức để trở thành những khả thể có thể thay đổi hay nói một cách khác không định hình trước. Sống như sự trương dãn của thời gian và không gian, như ánh đèn rọi trên sân khấu sẽ vén mở những khoảng này và lại phủ tối những khoảng khác vào những lúc ta gọi là trước và sau. Sống như sự trình bày kế tiếp những bộ mặt khác nhau của chính một con người vốn dĩ vẫn ở đấy nhưng khung nhận thức không đủ chiều rộng để tất cả cùng xuất hiện. Sống như một sự truy đuổi chính mình vào những ngõ cùng cực nhất của tâm hồn để chính cái tâm hồn ấy phải thốt lên những tiếng kêu than hay ngợi ca về tính chất bi tráng của cuộc rượt bắt giữa hình và bóng. Hay sống như sự tỏa sáng của một ngôi sao trên vòm trời lấp lánh khi chính mình phải thể hiện cuộc lưu lãng trong toàn bộ tiến trình chảy trôi của vạn hữu? Tôi có những giấc mơ. Những giấc mơ đầy màu sắc và những giấc mơ không màu. Cũng có những giấc mơ chỉ có một màu của đêm. Những giấc mơ tôi trôi trong chiếc xe của mình trên dòng sông đêm qua những con đường cây cao bóng rợp. Tôi thấy tôi ngồi thinh lặng, không biết sẽ trôi về đâu khi con đường vùn vụt chảy ngược về phía mình. Đêm dày và yên tĩnh. Tôi chỉ nghe tiếng trí của mình tự hỏi và não của mình cố gắng giải trình. Con đường trở thành con sông và cây cỏ chung quanh trở thành cánh rừng. Rồi con sông trở thành biển và cánh rừng trở thành ngàn sao. Tôi thấy mình tan trong biển. Tôi thấy mình mặn và ẩm ướt. Tôi thấy mình lạnh và lấp lánh như sao. Tôi thấy mình trôi hun hút theo những vệt sáng túa ra như những chùm hoa pháo bông trong một biển trời đêm. Yên lặng. Cái yên lặng cuốn hút tất cả mọi âm thanh. Cái yên lặng vang lên thật rõ trong tôi âm thanh của sự cuốn hút không cưỡng lại được. Tôi thả mình trôi. Tôi thấy mình phồng to như một quả bóng dán chặt vào sự yên lặng ấy. Tôi như thấy mình từ trong cõi yên lặng vô biên ấy co dần, co dần thành một chấm nhỏ rồi mất hút trong tầm mắt của chính mình.

Thấy mình bị dõi theo quả không có gì gọi là thích thú. Nhất là kẻ theo dõi ấy lại am tường tất cả những ngõ ngách trong không gian và thời gian của của chính mình. Kẻ ấy lại còn ghi chép và phê bình tất cả mọi cử chỉ và hành động của chính mình nữa, làm như hắn có đầy thẩm quyền về cuộc sống và sự chết của chính mình, trong lúc ta lại chẳng thể nào nói một điều gì chắc chắn cho chính bản thân ta. Ôi con mắt trên trán đã quan phòng ta từng khoảnh khắc. Có đôi khi tôi cũng cố chạy ra khỏi tầm quan sát của con mắt ấy, một thứ giả dụ kiểu đà điểu vùi đầu vào trong bụi rậm để không thấy con sư tử đang bén gót đuổi theo. Tôi cố trốn chạy chính mình, bằng cách mở radio, nghe người xướng ngôn viên nói những điều này nọ về chuyện nơi tôi đang sống, chuyện ở những nơi chốn chưa hề đặt chân mà đã quen thuộc trong trí nhớ, chuyện về cơn bão Xangsan đổ xuống quê hương tuổi nhỏ. Tôi nhớ về căn nhà trọ trên con đường với hai hàng cây cổ thụ dẫn về mé biển, chiếc tam cấp dẫn lên thềm nhà nơi tôi ngồi mỗi chiều chờ chiếc xe của bố chạy về từ hướng biển, bố bước xuống xe trong bộ quân phục hồ ủi thẳng tắp dắt tay tôi vào phòng trong, nơi mẹ tôi và đứa em gái mới chào đời nằm nghỉ. Bố cúi xuống đưa tay vuốt lên đôi má nhăn nheo của em và em khẽ nhíu mày vì giấc ngủ bị phá ngang, những lọn tóc còn thưa bám sát lớp da đầu đỏ hỏn. Mẹ ngồi ở cuối giường, đứng lên chuẩn bị cho bữa cơm chiều. Cả nhà quây quần bên chiếc bàn cơm, nơi ngọn đèn dầu được thắp lên tỏa ánh sáng ấm áp. Bố nói chuyện với ông về những việc xảy ra quanh thành phố và tôi sốt ruột chờ đến phiên mình để hỏi về một chuyến đi chơi biển cuối tuần. Tháng mười, cũng mùa mưa bão. Và lụt lũ tràn qua, nước dâng mấp mé thềm cao, ngập hẳn nhà bếp. Nồi xoong thau chậu trôi lềnh bềnh. Và những ao cá sau nhà mênh mông nước. Lũ cá đã theo nước vượt khỏi những bờ ngăn để lại đằng sau những hàng vó ngẩn ngơ và tôi cũng ngẩn ngơ không kém khi sẽ không còn dịp nhìn chúng bơi qua lại trong những vuông ao một cách phấn khích không hiểu vì vui mừng hay vì bực dọc. Đã có nhiều cơn bão đi qua trong đời tôi, tháo gỡ lần hồi những bờ ngăn trong lòng thả trôi đi biết bao điều phấn khích và tuyệt vọng. Tôi thấy mình trơ trọi hơn, trống trải hơn và tự do hơn. Tự do như biển nước, xóa lấp những bờ ngăn và dưa đẩy chúng ta ra chốn mênh mông của bất định, hoán chuyển ý nghĩa cái có thành cái không và cái không trở thành có. Một bờ ngăn mới được tạo lập, một khung giam giữ mới được định hình. Ý tưởng vừa vượt thoát bỗng bị cầm giữ trở lại trong một biên cương mới do chính nó tạo ra. Dưới cái bóng mênh mông của nó, đã có biết bao nhiêu sự tàn phá, gẫy đổ vỡ tan. tất cả đều đã khuất chìm, chỉ còn trơ lại vẻ bằng phẳng, lãnh đạm và làn gió mát lạnh không còn bị che chắn đang gợn những vệt sóng lăn tăn bình thản của đời sống vô tình. Cũng như tôi đang trôi trên mặt yên tĩnh của đêm, thành phố đang trôi trong màn yên tĩnh của giấc ngủ, nhưng trong sâu khuất của tất cả mọi ngõ ngách tâm hồn, biết bao đổ vỡ đang bị vùi chôn, khỏa lấp, biết bao vách ngăn chỉ còn là những gợn sóng lăn tăn như cái giật mình trở giấc giữa khuya, như tiếng khua nhẹ của chiếc giường như tiếng thở hắt ra của những niềm đau còn sót lại. Để sáng hôm sau, đôi mắt còn ngái ngủ, và trí óc còn váng vất vì những giấc mơ, chúng ta mỗi người sẽ phải khoác lên khuôn dáng vô cảm của những mặt nạ đời sống, nói cười, trò chuyện, đóng những vai tuồng rất thật mà chúng ta đã dự định từ lâu nhưng chưa hề nghĩ rằng mình giả dối và trơ trẽn đến mức nào. Cho đến một hôm, con mắt của chính mình chợt chiếu rọi xuống tầng sâu của địa ngục tâm hồn ta đang ẩn trú, mình mới bàng hoàng thấy được tính chất hư ảo và lừa lọc của chính mình, mới thấy cái không gian mình đã xây đắp bấy lâu chỉ là một thứ nhà ngục êm ái mà mình cố tình bám víu để không phải đối diện với cái bao la mênh mông của yên lặng, của đêm dài. Tôi cho xe rẽ vào lối quen dẫn đến chỗ làm. Đoàn người sắp hàng chờ đến phiên bấm thẻ khá dài. Chúng tôi gật đầu chào nhau trong im lặng. Vài người nói chuyện khe khẽ về những điều chẳng dính dáng đâu vào đâu cả. Dường như chúng tôi đang cố phá vỡ sự yên lặng. Cố phá vỡ cái thành lũy ngày một lớn lần và những vách ngăn của chúng càng ngày càng lan rộng để giam hãm chúng tôi vào tận đáy sâu của nỗi cô đơn mà mỗi người đã bị phán quyết. Vào vị trí, chúng tôi mỗi người cắm cúi với những động tác quen thuộc nhưng đầu óc lại theo đuổi những ý tưởng riêng. Đời sống như con sư tử đuổi bén gót phía sau và chúng tôi đang quơ quào chống đỡ bằng những động tác của bản năng. Từ chàng giám thị ngồi sau chiếc bàn đàng kia, đến cô bé trưởng toán, người thiếu phụ trung niên đang cặm cụi thay sửa một con chip lười biếng trễ nải, đến tôi, đang dán mắt theo dõi những dòng chữ vô nghĩa chỉ dấu một bất thường nào đó đang tiềm ẩn trong bộ máy nhỏ chờ xuất xưởng, tất cả chúng tôi như những con đà điểu đang rúc đầu vào một thứ bụi rậm nào đó, để tránh không nhìn cái móng vuốt của đời sống đang phủ chụp xuống.

Tôi sắp tất cả các boards vào vị trí của chúng, kiểm lại các dây truyền tải và tín hiệu, bật nút cho máy chạy. Những dòng chữ xa lạ hiện ra trên màn hình kiểm thị. Những chuỗi lệnh được phát ra, thi hành và kiểm chứng. Hệ thống đang vận chuyển theo đúng sự sắp xếp của chương trình. Tôi đưa mắt nhìn quanh, những dòng chữ đang tuôn chảy từ những màn hình xung quanh, những đèn xanh vàng đang nhấp nháy, tín hiệu đang được gửi vào không gian ảo nhưng lại thực hơn cái không gian tôi đang sống. Đâu đó ở khắp nơi trên trái đất, có những con người như tôi đang đối diện với màn hình, đang trút hết tâm tư và tình cảm vào những dòng chữ như biểu tượng của chiếc phao đời sống mà chúng ta lần hồi đã đeo dính bên mình như một thứ cần thiết. Phải! biển đã lan dần và chúng ta đang hụt hẫng trong cái mênh mông của biển, đang bị nhận chìm trong cái im lặng nghiệt ngã của đời sống, đang chấp chới bàn tay kêu cứu khi mình không còn nhận ra cái chấm nhỏ khuất là mình trong cái mênh mông lớn mãi.

 
 

Phan Nhật Tân

Tháng 10-2006